Замонавий Ўзбекистон ҳаётида аёллар ўрни

Дата публикации: Mar 02, 2016 7:59:16 PM

Мамлакатимиз мустақил ривожланиш йиллари давомида аёлларнинг ҳуқуқлари ва уларнинг қонуний манфаатларини ҳимоя қилиш бўйича катта муваффақиятларни қўлга киритди. Ўз-ўзидан аёнки, республикамизнинг ижтимоий-сиёсий ва ижтимоий-иқтисодий ҳаётида хотин-қизларнинг фаол иштирок этишини таъминлаш соҳасидаги салмоқли муваффақиятларининг аҳамияти ҳам салмоқлидир.

Энг аввало, Ўзбекистонда бу йўналишдаги меъёрий-ҳуқуқий базани ривожлантириш борасида амалга оширилаётган ишларга тўхталиш мақсадга мувофиқ бўлади. Ўтган йиллар мобайнида аёллар манфаатларини ҳимоя қилишга йўналтирилган қарийб 100 та миллий ва халқаро ҳуқуқий ҳужжатлар қабул қилинди ва ратификация қилинди. Маълумки, мамлакатимиз Конституцияси аёлларнинг фундаментал ҳуқуқлари ҳимоясини кафолатлайдиган энг муҳим ҳужжат ҳисобланади. Шунингдек, Ўзбекистон Республикаси Президенти ва Вазирлар Маҳкамасининг қатор қатор фармон ва қарорлари, жумладан, “Давлат ва жамият қурилишида аёлларнинг ролини ошириш тўғрисида”, “Она ва бола саломатлигини муҳофаза қилиш, соғлом авлодни шакллантиришга доир қўшимча чора-тадбирлар тўғрисида” ва бошқа кўплаб ҳужжатлар бор. Ҳар йили муайян йўналишда қабул қилинаётган махсус давлат дастурларининг ҳаётга тадбиқ этилиши доирасидаги режали ишлар қайсидир даражада аёлларимизнинг ҳаёт шароити ва сифатини яхшилашга ҳам алоқадордир.

Бундан ташқари, Ўзбекистон БМТ ва Халқаро Меҳнат ташкилотининг қатор конвенцияларини Марказий Осиёда биринчилардан бўлиб ратификация қилган. Улар орасида “Хотин-қизлар ҳуқуқлари камситилишининг барча шаклларига барҳам бериш тўғрисида”, “Оналикни ҳимоя қилиш тўғрисида”, “Меҳнат ва иш турлари соҳасида камситишлар тўғрисида”ги ва бошқа ҳужжатлар мавжуд.

Маълумки, мамлакатимизда соғлиқни сақлашнинг самарали тизимини яратишга алоҳида эътибор қаратилмоқда. Унда қизлар ва оналар саломатлиги таъминланишига устувор даражада аҳамият берилмоқда. Шу мақсадда бутун мамлакат бўйлаб ихтисослашган тиббиёт марказлари очилган, биринчи бўғин соғлиқни сақлаш муассасаларининг кенг тармоғи, шу жумладан, қишлоқ врачлик пунктлари фаолият кўрсатмоқда, ёш оналар ва гўдаклар саломатлигини ҳимоя қилишга даъват этилган скрининг марказлари тармоғи иш олиб бормоқда.

Мамлакатимизда қизлар ва аёлларнинг таълим олиш ҳуқуқи ҳам тўла таъминланган. Мактабгача, ўрта, ўрта махсус ва олий таълим тизими фуваққиятли амал қилмоқда. Умумтаълим муассасаларида, касб-ҳунар коллежлари ва академик лицейларда асосан хотин-қизлар меҳнат қилишмоқда.

Ўқувчи ва талаба қизларни рағбатлантириш мақсадида ҳар йили Ўзбекистон ҳудудларида энг иқтидорли қизлар Зулфия номидаги давлат мукофоти билан тақдирланишмоқда. Бу қизларни илм-фан, таълим, адабиёт ва санъат соҳаларидаги ўз иқтидорларини тўла намоён этишга рағбатлантираётгани баробарида олий ўқув юртларида таълим грантини олишлари учун имконият бермоқда.

Мазкур муҳим масалаларга мажмуавий ёндошув туфайли ана шундай натижалар қўлга киритилмоқда. Чунки мамлакатимизда нафақат мустаҳкам ҳуқуқий замин, балки самарали институционал база ҳам мавжуддир. Мисол тариқасида Ўзбекистон Хотин-қизлар қўмитаси фаолиятини кўрсатиш мумкин. Мазкур жамоатчилик ташкилоти аҳолининг ушбу қатламини қўллаб-қувватлаш ва уларнинг ҳуқуқлари ҳамда қонуний манфаатларини ҳимоя қилишнинг самарадор механизмига айланган.

Давлат бошқарувида аёлларнинг иштироки борган сари фаол тус олмоқда. Хусусан, бугунги кунда Олий Мажлис Сенати аъзоларининг 17 фоизи, Қонунчилик палатаси депутатларининг 16 фоизи хотин-қизлардан иборатдир. Бундан ташқари, сўнгги йиллар давомида ижро ҳокимияти идораларида ҳам аёлларнинг фаолият кўрсатиши кўрсаткичлари 5 баробарга ошди – 3,4 фоиздан 16 фоизга етди.

Аёллар қаноти тузилгани боис мамлакатдаги сиёсий партияларда хотин-қизларнинг сони ҳам ошди. Ўзбекистон Хотин-қизлар қўмитаси маълумотларида қайд этилишича, ҳозирги пайтда Ўзбекистон Либерал-демократик партиясида уларнинг сони 35 фоиздан 38 фоизга, “Миллий тикланиш” демократик партиясида 40 фоиздан 46 фоизга, Халқ-демократик партиясида 41 фоиздан 56 фоизга, “Адолат” Социал демократик партиясида 38 фоиздан 49 фоизга етди.

Маҳаллий ўзини ўзи бошқариш органлари ва маҳалла тизимларида ҳам аёллар иштироки кенгайди. Масалан, кейинги даврда бандлик тизимидаги хотин-қизлар ҳиссаси 44 фоиздан 45,7 фоизга ўсди. Ўз бизнесини очаётган ва салмоқли муваффақиятга эришаётган тадбиркор аёлларнинг сони ҳам ўсиб бормоқда. Сўнгги маълумотларга қараганда, кичик корхоналар раҳбарларининг 40,4 фоизини, мўъжаз тадбиркорлик субъектлари раҳбарларининг 13,7 фоизини хотин-қизлар вакиллари ташкил этмоқда.

Шуни ҳам қайд этиш жоизки, соғлом авлод тарбиясида аёллар ўта муҳим ўрин тутиши инобатга олинган ҳолда, Ўзбекистонда уларни ижтимоий жиҳатдан қўллаб-қувватлашга йўналтирилган қатор дастурлар қабул қилинган. Жумладан, ишламайдиган оналарга 2 ёшгача болани парвариш қилиш учун нафақа тўланмоқда. Бундан ташқари, меҳнат шартномаларида ҳомиладорлиги ва фарзанд кўрганлиги туфайли аёлларга моддий ёрдам кўрсатиш, 2 ёшдан 3 ёшгача болалари бўлган аёлларга ҳақ тўланадиган таътил бериш, 3 ёшдан кичик бўлган болали аёллар иш вақтини бир соатга қисқартириш сингари имтиёзлар ўз ифодасини топган.

Мамлакатимизда ҳуқуқий демократик давлат ва кучли фуқаролик жамияти барпо этилаётган бир шароитда аёллар ижтимоий ва сиёсий фаоллигининг ўсиши жуда муҳим омил ҳисобланади. Кундек равшанки, Ўзбекистонда мустақил тараққиёт йиллари мобайнида бу йўлда салмоқли натижалар қўлга киритилди. Шубҳа йўқки, аёлларга яшаш, меҳнат қилиш ва ёш авлодни тарбиялашлари учун яратилган ва яратилаётган қулай шароитлар бундан кейин ҳам мамлакатимизнинг янада залворли муваффақиятларни забт этишига хизмат қилжак.

“Жаҳон” АА